مایع زجاجیه مایع ژله مانند و بدون عروق و شفافی است که ۳/۲ خلفی فضای کره چشم را اشغال می کند و در بزرگسالان میزان آن حدود ۴ میلی لیتر است. ۹۹% آن از آب و ۱% باقیمانده از کلاژن و هیالورونیک اسید تشکیل یافته است.
خونریزی داخل زجاجیه در اغلب موارد نه به دلیل خونریزی مستقیم در داخل زجاجیه که یک بافت بدون عروق است بلکه در نتیجه خونریزی عروق شبکیه یا لایه عروقی زیر آن( کوروئید) اتفاق می افتد. گاهی اوقات خونریزی در داخل عنبیه نیز می تواند منجر به خونریزی داخل زجاجیه شود.
این خونریزی معمولا" در افراد بالای ۵۰ سال دیده می شود اما ممکن است در هر سنی اتفاق بیافتد.
● علائم:
- تاری دید ناگهانی
- جرقه های نورانی
- مگس پران
- کوری ناگهانی
● علت:
این مشکل می تواند علل متفاوتی داشته باشد اما شایع ترین علل آن عبارتند از:
- رتینوپاتی دیابتی همراه با رگ زائی(proliferative diabetic retinopathy): شایع ترین علت خونریزی خود به خودی داخل زجاجیه است. زیرا در دیابت عروق جدیدی در چشم رشد می کنند که این عروق شکننده بوده و مستعد خونریزی می باشند.
- جدا شدگی پرده شبکیه و سوراخ شبکیه retinal tear ممکن است که باعث پارگی یکی از عروق شبکیه شده و در نتیجه ایجاد خونریزی داخل زجاجیه کند.
- جداشدگی خلفی پرده زجاجیه( جدا شدن زجاجیه از رتین) که در میان سالی و بعد از آن شایع است می تواند باعث پارگی یکی از عروق شبکیه شده و در نتیجه ایجاد خونریزی داخل ویتره کند.
- انسداد ورید مرکزی رتین یا شاخه های آن می تواند باعث خونریزی داخل ویتره شده و به خصوص در بیماران مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا شایع است.
- ضربه های چشمی مانند shaken baby syndrome
● تشخیص:
لازم است که معاینه هر دو چشم صورت گیرد، زیرا معاینه چشمی که درگیر نیست می تواند پزشک را در مورد کشف علت کمک کند.
- اندازه گیری حدت بینائی Visual acuity
- آزمایش پاسخ مردمک به نور
- معاینه با slit-lamp
- معاینه ته چشم به صورت مستقیم و غیر مستقیم
● اقدامات تشخیصی آزمایشگاهی:
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این حالت وجود ندارد. زمانی که معاینه ته چشم به دلیل خونریزی یا کدورت قرنیه یا کاتاراکت امکان پذیر نباشد، انجام سونوگرافی الزامی است.
● درمان:
- معاینه توسط یک متخصص شبکیه ضروری است
- درمان خونریزی داخل زجاجیه بستگی به علت تشکیل دهنده آن دارد. در جداشدگی شبکیه یا سوراخ آن لیزر کرایوتراپی یا جراحی نیاز است.
با وجود بیماری های زمینه ای لازم است که درمان های نگهدارنده برای بیمار ان انجام شود مانند خوابیدن به حالت نیمه نشسته برای بیمار تا جذب خونریزی. - به جز مواقعی که خونریزی در نتیجه ضربه یا جداشدگی شبکیه است، پی گیری دقیق و منظم برای ۱ تا ۲ هفته می تواند باعث جذب مقداری از خونریزی شود ولی برگشت دید ممکن است چند ماه طول بکشد. مداخله جراحی به روش ویترکتومی pars plana در صورت سالم بودن ماکولا می تواند باعث بهبود دید شود.
- پانسمان دو طرفه چشمها که باعث محدودیت حرکت آنها می شود و توصیه به بیمار برای وضیعت نشسته می تواند باعث تسریع بهبود شود.
- روش های جدیدی مانند مایع کردن لخته یا همولیز کردن ( با امواج اولترا سوند یا ایمونو گلوبولین آنتی Rh) یا فاگوسیتوز با استفاده از اینتر لوکین ۱ داخل ویتره وجود دارد که عمدتا" در مراحل تحقیقاتی هستند و اثر بخشی آنها هنوز ثابت نشده است.
● پیش آگهی:
بسته به علت زمینه ای دارد. پیش آگهی خونریزی داخل ویتره در بیماران دیابتی یا افرادی که دچار تغییرات ناشی از سن شبکیه هستند ضعیف است. در مواردی که خونریزی داخل زجاجیه به دلیل پارگی شبکیه اتفاق افتاده است مداخله زود هنگام می تواند باعث بهبود پیش آگهی شده و در صورتی که اقدام درمانی با تاخیر صورت پذیرد عمدتا" پیش آگهی مطلوبی وجود نخواهد داشت.
▪ نکته مهم: خونریزی داخل زجاجیه همواره ناشی از یک بیماری مهم است بنابراین همیشه باید جدی گرفته شده و در اسرع وقت مورد بررسی و درمان قرار گیرد.